Zaparcia u dzieci

Gdy zostajesz rodzicem zmienia się wiele. Także Twoje zainteresowania. Nagle okazuje się, że do tej pory wstydliwe tematy, stają się numerem jeden w rozmowach. Kupa, bo o niej mowa, nieustannie rozgrzewa grupy dyskusyjne mam na forach i na facebooku. Robi za często/ robi za rzadko. Jest za twarda/ jest za miękka. Czy ma dobry kolor? A co to tam w środku?

To temat żartów i memów dotyczących mam. Czy słusznie? Obserwacja wypróżnień dziecka pozwala ocenić funkcjonowanie układu pokarmowego. Jakość stolca, jego kształt i konsystencja wskazują na to, jak długo przebywa w jelicie grubym, czy organizm jest prawidłowo nawodniony czy doszło do zakażenia. Nie tylko matki ten temat interesuje. Naukowcy stworzyli nawet specjalną skalę do oceny stolca. To tzw. bristolska skala uformowania stolca, która wyróżnia jego 7 typów (1).

Dziś skupimy się na typie 1, 2 i 3, które wskazują na zaparcia. Ale od początku.

Zaparcia to częsta przypadłość u niemowląt, które rozpoczynają rozszerzanie diety, ponieważ układ pokarmowy dopiero zaczyna uczyć się trawienia czegoś innego niż mleko.

Kiedy właściwie mówimy o zaparciach?

Jeżeli dziecko oddaje twarde stolce rzadziej niż co 2 dni i towarzyszą temu dolegliwości, wskazuje to na problem z zaparciami. To częste zjawisko na początku rozszerzania diety i jeśli są one krótkotrwałe, to nie należy się nimi martwić. Niemowlęta, które są karmione tylko piersią, mogą oddawać wiele (miękkich) stolców dziennie lub oddawać je w odstępach kilku dni i jest to w granicy normy. Dziecko do 4 r.ż. powinno mieć minimum 2 wypróżnienia tygodniowo.

Jak zapobiegać zaparciom?

U podstawy leży odpowiednie nawodnienie oraz dieta. To nie tylko profilaktyka, ale zmiana diety i zwiększenie podaży płynów to podstawowe zalecenie, gdy już zaparcia się pojawią.

Zadbaj o odpowiednie nawodnienie.

To kluczowe, ponieważ to wysuszone masy kałowe powodują zaparcia. Stolec staje się twardy i zbity, co utrudnia jego wydalenie. Prawidłowo nawodniony niemowlak, który ma już rozszerzaną dietę, wypija około 800 ml-1000 ml płynów (mleko i woda, zupy), starszak musi wypijać około 1300-1700 ml płynów. Kontroluj ilość wypijanych przez dziecko płynów, bo ich brak może sprzyjać zaparciom. Dziecko powinno pić niewielkie ilości, ale często. Więcej o prawidłowym nawodnieniu przeczytasz w TYM wpisie.

Odpowiednio zbilansowana dieta to kluczowa sprawa w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego.

Niemowlę musi mieć urozmaiconą dietę, bogatą w warzywa, owoce, błonnik, przy odpowiednim nawadnianiu organizmu. Nieprawidłowe, nieurozmaicone menu dziecka może powodować zaparcia podobnie, jak za małe nawodnienie.

Co powinno znajdować się w menu dziecka, by trawienie przebiegało prawidłowo? Przede wszystkim błonnik. To on reguluje pracę jelit. Pełni dwie role: daje uczucie sytości i wpływa na chłonięcie wody oraz “czyści” jelita z toksyn i resztek. Przede wszystkim błonnik powoduje zwiększenie masy stolca i jego rozluźnienie, dzięki czemu jest łatwo wydalany z organizmu. Dziecko powyżej 1 r.ż. powinno spożywać około 14 g błonnika na 1000 kcal.

Podstawą są warzywa i owoce. To nie tylko produkty bogate w błonnik, ale też zawierające wodę. Wysoką zawartość błonnika mają suszone śliwki, morele, rodzynki, fasola, maliny. Dużo błonnika znajduje się również w otrębach, migdałach, orzechach,  kaszy gryczanej. Bardzo ważne jest to, by zachowywać umiar. Nadmiar błonnika obniża wartość energetyczną pokarmu i ogranicza wchłanianie się witamin i minerałów. Wspaniałym produktem są kiszonki, regulują florę bakteryjną jelit, to naturalne probiotyki.

Produkty zapierające

Warto też zwrócić uwagę na produkty zapierające i ograniczyć ich spożywanie. Oto czarna lista produktów mogących powodować zaparcia:

• ryż, kleik ryżowy, płatki ryżowe
• kaszki manna, kukurydziana
• banany, czereśnie
• gotowana marchewka, ziemniaki, kapusta
• chrupki kukurydziane
• gotowane jabłko
• jagody

Prawidłowa pozycja podczas wypróżniania

Co jeszcze można zrobić? Zwróć uwagę na prawidłową pozycję podczas wypróżniania (to ważne, bo większość ludzi robi to źle!). Prawidłowa, fizjologiczna pozycja, która ułatwia wypróżnianie to pozycja kuczna. Polega ona na zgięciu nóg w kąt 35 stopni w stosunku do reszty ciała tak, by górna część ud przylegała do brzuszka dziecka. Dzięki temu masa kałowa wydala się bez przeszkód, a dziecko nie robi tego z wysiłkiem. Prawidłową pozycję dziecku zapewnia nocnik, a starszemu, które korzysta z toalety – podnóżek. Warto dbać o to, by dziecko noszące pieluszkę, nie wypróżniało się na stojąco.

Przyczyny

Gdy zaobserwujemy zaparcie u dziecka należy przyjrzeć się przyczynie. Należy przeanalizować dotychczasową dietę i: wykluczyć z niej produkty potencjalnie zapierające, np. produkty bogatowęglowodanowe i ubogoresztkowe, np. pieczywo, banany, chrupki kukurydziane, ocenić jak nawadniane jest dziecko, czy otrzymuje odpowiednią ilość błonnika w diecie, jedząc np. warzywa i owoce.

Ważne jest to, że zaparcia należy leczyć, bo nieleczone nawarstwiają problem. Sama tylko zmiana diety MOŻE NIE ROZWIĄZAĆ PROBLEMU i należy skonsultować problem ze specjalistą pediatrą lub gastroenterologiem, aby uniknąć tzw. błędnego koła zaparć.

Dziecko, które ma problem z wypróżnianiem odczuwa ból podczas oddawania stolca, w naturalny sposób chce się przed nim chronić i blokuje proces, co powoduje nawarstwianie się problemu, bo stolec się nagromadza. Leczenie zaparć należy zacząć zatem jak najszybciej.

Zaparcia mogą mieć swoje źródło w psychice, to tzw. zaparcia czynnościowe.

Przyczyny należy szukać wtedy w wydarzeniach w życiu dziecka, np. zbyt wczesne lub nieprawidłowe odpieluchowanie (dziecko musi być na nie gotowe psychicznie i fizycznie), nieprawidłowa pozycja podczas wypróżniania, duże zmiany. Zaparcie czynnościowe u dziecka do 4 r.ż. objawia się rzadszymi niż 2 w tyg., bolesnymi wypróżnieniami, kałem o dużej średnicy zalegającym przy odbycie, u starszych dzieci brudzeniem bielizny.

Zadbaj o odpowiednie nawodnienie dziecka oraz prawidłowo zbilansowaną dietę, bogatą w warzywa i owoce oraz inne produkty bogate w błonnik, zwróć uwagę na pozycję dziecka podczas wypróżnień oraz jego gotowość do odpieluchowania, a zmniejszysz ryzyko pojawienia się zaprać.

Żródła:

1. SJ Lewis, KW Heaton. (Abstract) Stool form scale as a useful guide to intestinal transit time. „Scandinavian Journal of Gastroenterology”. 32 (9), s. 920-924, 10 1997. PMID: 9299672 (ang.).